زخم معده و زخم دوازدهه
اوت 9, 2009 — Dr. Serdar دکتر سردار
دکتر ع. ح. سردار
در این بحث به گفتگویی بین دکتر و بیمارش در ارتباط با زخم معده و دوازدهه خواهم پرداخت .
علائم
خاله شایلان با دو دست به شکم وارد مطب دکتر ع. ح. سردار شد اون احساس
میکرد یه دریل قورت داده و دریل در حال سوراخ کردن دل روده شه . درد اون
غالباً با سوزش سردل همراه بود . درد و ناراحتی در قسمت فوقانی شکم، احساس
نفخ ، سیری زودرس ، کاهش اشتها ، تهوع و استفراغ چیزهایی بودن که چند روز
اخیر دمار از روزگازش در آورده بودن . دستهای خاله در بالای شکم و
گهگاهی زیر قفسه سینه بود چرا که دردش در این مناطق بروز میکرد. بنده
خدا از دو روز قبل بلافاصله پس از خوردن غذا درد داشت . گاهی این درد
چند ساعتی بعد از خوردن شکمشو سفره میکرد . دیشب از درد نتونسته بود
بخوابه و از بس جیق و داد کشیده بود که همسایه دیوار به دیوارش یعنی سونای
خانوم رو هم بیدار کرده بود . درد شایلان شده بود مثله مشتری های دوشنبه
بازار بندر ترکمن . هی میامد و هی میرفت . سه ماه قبل هم هفتهها درد
متناوب داشت اما به این شدت نبود . دیروز دردش با نوشیدن شیر، کمی غذا ،
لحظاتی استراحت و مصرف دوا درمان ضد اسید کمی تسکین یافته بود اما
اینبار این تو بمیری از اون تو بمیری ها نبود . خاله شایلان که یه بوقلمون
رو یه جا قورت میداد . ، حالا اشتهای گنجیشکی داشت . اگه هم چیزی میخورد
تبدیل میشد به استفراغ و بی ادبی نباشه خون هم تو مدفوع داشت البته به
رنگ تیره . خاله خیلی کمخون به نظر میامد .
علت
دیروز خاله شایلان با ایل و تبار به مطب دکتر ع. ح. سردار اومده بودن .
دکتر بهش گفته بود که علائم زخم معده رو داره . آقا شاتلئک همسر خاله
شایلان روی علت این بیمای کنجکاو بود و کنجکاویش اینجا هم گل کرد در این
باره از دکتر سئوال کرد . دکتر ع. ح. سردار گفت : معده ما اسیدی جهت گوارش
تولید میکنه و پوشش داخلی معده و روده باریک ایمنی خاصی نسبت به اثرات اسید
معده رو داره . این سیستم تدافعی گاهی در اثر عوارضی ممکنه بهم بخوره و
موجب تخریب پوشش اون بشه و در نتیجه گاستریت و زخم بروز میکنه . عامل مهم
اون عفونت با یه باکتری بنام هلیکوباکترپیلوری هستش هلیکوباکترپیلوری یک
عفونت شایع هستش و نصف مردم دنیا اونو دارن و در بعضی ها موجب بروز زخم
میشه . از علل دیگه اون داروهای ضد التهاب غیراستروییدی مثل آسپیرین و
ایبوپروفن و استامینوفن هستش . استرس یا اضطراب هم بر این عارضه تاثیر
میزارن و این مجموعه موجب ترشح بیش از حد اسید معدی میشن و درد و التهاب و
زخم رو به همراه دارن .
خاله شایلان یادش امد که بخاطر سر درد و بحث و جدل سر جریانات سیاسی بعد از
انتخابات ، تعداد زیادی قرص آسپیرین و از اون قرصهای صورتی رنگ بالا
انداخته بود . از دکترش پرسید که چه عوامل دیگه موجب تشدید این عارضه میشه .
دکتر بهش گفته بود که عوامل زیادی تاثیر میزارن مثل : سابقه خانوادگی ،
سیگار کشیدن ، سوء مصرف الکل ، خستگی یا کار بیش از حد ، رژیم
غذایی نامناسب، وعدههای غذایی نامنظم و نخوردن برخی وعدهها .
آزمایش
دیروز دکتر وقتی وضعیت سخت خاله رو دیده بود ، ترجیح داد جهت آزمایش خاله
به آزمایشگاه بره . قووانچ پسر خاله که دانشجو علوم آزمایشگاهی بود پرسید :
اگه میشه در مورد آزمایشها کمی توضیح بدین . دکتر جواب داد : در اشخاصی
که زخم دارن باید وجود هلیکوباکترپیلوری به روشهای سرم شناسی تست بشه البته
آزمایش مدفوع جهت خونریزی و همچنین نمونه برداری از معده در زمان
آندوسکوپی لازمه . جهت آندوسكوپي یک لوله باریک از راه دهان به درون لولۀ
گوارشی فرستاده می شه تا معده و روده باریک بررسی بشه . عکسبرداری گوارشی
فوقانی هم تست خوبیه که یک تعداد تصویر برداری با اشعه ایکس هستش که بعد از
خوردن یه محلول بنام باریوم انجام میشه .
معاینه
نوبت وزیت خاله شایلان رسید . دکتر بعد از مطالعه نتیجه آزمایشها و چند
سئوال و جواب دستی بر شکم خاله زد . ناحیه جناقش را فشار آرامی داد و پرسید
: درد داری ؟ خاله گولالک با سوز آه گفت : دارم اونم چه جورش ! دکتر به
ناحیه چپ و راست آخرین دنده ها فشار آورد و پرسید : اینجا چطور ؟ خاله
گولالک گفت درد در ناحیه چپ کمی بیشتره . دکتر رو به خاله کرد گفت : آیا
پرهیز غذائیتومو رعایت میکنین؟ . خاله گلالک با دردی که داشت نیم لبخندی زد
و گفت : اگه رعایت کنیم که نون شما تخته میشه!
عواقب بعدی عارضه
خاله که از درد می پیچید گفت : این چه دردیه خدایا ! لطفا بگین اگه
از این بدتر بشه چی میشه؟ دکتر سردار برخلاف عده ای از دکترها ، بیمارش اگه
سرطان هم داشت مستقیم بخود بیمارش میگفت و بنابه همین عادت گفت : سوراخ
شدن روده ، پریتونیت ، عفونت ، خونریزی و تغییر بدخیم چنان سرطان از
عارضه بعدی زخم معده و دوازدهه هستن . البته آندوسكوپي نشون میده که شما
زخم پپتیک دارین . این زخم مسری یا سرطانی نیست. خاله : پپتیک دیگه
چیه ؟ دکتر کمی اکابری صحبت کنین .
زخم پپتیک
دکتر دستهایش را شست و گفت : زخم پپتیک یک خراشيدگي در پوشش معده یا
دوازدهه هستش یعنی یه خوردگی کوچیک در لوله گوارشه که غالبا در لایۀ
اولیه پوشش داخلی ایجاد میشه شایعترین نوع اون زخم دوازدهه و زخم
معده هست . واژه «پپتیک» از لغت پپسین اخذ شده و یه آنزیم معده هستش که
پروتئینها رو تجزیه می کنه . زخمهای پپتیک کوچک ممکنه علائم خاصی نداشته
باشن اما زخمهای بزرگ خطرناکه و موجب خونریزی میشن .
فرق زخم معده و زخم دوازدهه
لحظاتی گویا خاله دردش رو فراموش کرده بود و با لحظه ای تعمق پرسید :
حالا این دو زخم چه فرقی با هم دارن ؟ دکتر رو بیمار کنجکاوش کرد و گفت :
علائم زخم معده و دوازدهه شبیه هم هستش .به جز زمان بروز درد که در زخمهای
معده با فاصله کمی پس از غذا خوردن بروز میکنه یعنی معده پره و اسید معده
بنابه رول عادی شروع به ترشح میکنه. این درد ممکنه با خوردن غذا و داروهای
آنتی اسید بهبود نیابه. در زخمهای دوازدهه درد 1.5 تا ۴ ساعت بعد از صرف
غذا شروع میشه و در واقع زمانی که معده تخلیه و مواد معدی راهی دوازدهه
شده . در نیمه شب و نزدیک صبح بدتر میشه. دردها معمولا پس از صرف بعضی از
غذاها یا داروهای ضد اسید و یا با استفراغ تسکین مییابه . لپ کلام اینکه
دردهای زخم معده بعد از خوردن غذا شروع میشه و دردهای زخم دوازدهه دیرتر .
معالجه
خاله شایلان آهی کشید و گفت آیا این درد من بی درمانه ؟ دکتر گفت : غنچه
لبت واشه . انشالا خوب میشه . آزمایش شما در نمونه برداری علائم تومورهای
گاسترنیوما رو نشون نمیده . الان براتون چند دارو در نظر دارم و مصرف
اونارو تا دو هفته ادامه بدین و اگه بهبود نیافتین منو در جریان بزارین .
من الان براتون آنتیبیوتیکها برای ریشه کردن عفونت هلیکوباکترپیلوری
مینویسم البته بعضی اوقات به این میکروب یه آنتی بیوتیکی موثر نبوده و
حتی نیاز به دریافت دو آنتی بیوتیک هست . دارو ضد اسید هم واسه خنثی
کردن اسید بیش از حد معده تجویز میکنم که به مدت چهار تا شش هفته باید
مصرف بشه . میتونین اسیدهای چرب امگا سه و امگا شش که اثر حفاظتی دارن هم
مصرف کنین .
برنامه غذایی
شایلان نسخه های دکتر رو گرفت و گفت : دلم لک زده واسه بدون درد غذا خوردن .
آقا دکتر ع. ح. سردار ، شما چه روش تغدیه رو پیشنهاد میدین ؟ دکتر گفت :
رژیم غذایی بهترین دارو براتونه . لازمه که یک رژیم غذایی متعادل
دارای چند وعده برنامهریزی شده منظم در روز داشته باشین یعنی تعداد
وعدههای غذایی رو زیاد و حجم هر وعده رو کم کنین مثلا به جاى سه وعده از
شش وعده غذایى استفاده کنین و بقول آقا بگنج کم بخور ، همیشه بخور ! با
آرامش غذا بخورین ، حجم غذای قبل از خوابتونو کم کنین . اگه معده تون
تحمل میوه رو نداشته باشه ، کمپوت و آبمیوه بخورین . عسل براتون مفیده ،
زیره اثر ضدنفخ داره ، شیرینبیان و نعناع ضد اسپاسم هستن ، بابونه خاصیت
ضد التهاب داره .
پرهیز غذایی
غذاهای مورد علاقه خاله شایلان جلوی چشماش رژه میرفتن . بالاخره اون
سئوال در مورد رژیم غذایی رو نیز مطرح کرد . دکتر میدونست که موارد بعدیش
ذوق زنی است اما گفت : از کافئین و هر غذایی که به نظر بیاد علایم رو
بدتر کنه، پرهیز داشته باشین . معمولا مواد غذایی غنی از فیبر مانند سیب
با پوست، كلم، دانه های غلات در بیمار دچار مشكل میکنه ، بناچار چاره ای
نیست جز اینکه این مواد غذایی را از برنامه غذایی روزانه خود حذف نمایین .
در حال حاضر نوشابههای گازدار ، غذاهای تند و ادویهدار مخصوصا فلفل سیاه و
قرمز ، شورها و ترشیها ، همچنین سرخ کردنیها و غذاهای پرچرب و از سویی
سسها ، حبوبات ، سبزیجات و میوههای نفاخ مثل تربچه، کلم، ترب، شلغم،
خیار، پیاز و پیازچه ، هندوانه، گوجه سبز ، چاقاله بادام ، هلو و زیتون
، غذاهای خیلی سرد و خیلی گرم، آجیل ، صرف نشه . مواد غذایی اسیدی مانند
مرکبات ، سیر و همینطور شکلات در صورت عدم تحمل نخورین. از مصرف غذاهای
پرچرب مخصوصا پلو چگدرمه پرچرب پرهیز و روغن مایع مصرف كنین.
فوریتهای پزشکی
خاله اخماش تو هم رفت و زیر لب گفت : مردن بهتر از اینه . رو کرد به دکتر
پرسید : اگه وضعم بدتر بشه چکار کنم ؟ دکتر گفت : اگه مواردی که گفتم
انجام بدین کارتون به اون جاها نمیکشه . بهر حال ممکنه واسه بعضی ها مواردی
پیش بیاد که بلافاصله باید برن بیمارستان مثل : تعریق زیاد، گیجی ،
استفراغ یا مدفوع خونی درد شکمی شدید ناگهانی . علائم شوک مثل غش و شکم
سفت و حساس .
رفلاكس معده
شایلان خانوم دیگه دوزاریش خوب افتاده بود اما سئوالها مثل قطار پشت سر هم
صف کشیده بودن و سئوال بعدی را مطرخ کرد : بعضی وقتا احساس یه چیز ترش از
شکمم به دهنم میاد ، اونوقتا چکار کنم ؟ دکتر ع. ح. سردار چنان همیشه با
خونسردی جواب داد : به این واکنش ما میگیم رفلاكس معده یعنی برگشت اسيد از
معده به مری. برای پیشگیری از اون چند کار میشه کرد و نکرد مثل : موقع خواب
زير سرتان را بلند تر نگهدارین در واقع سرتان را به اندازه ده بیست
سانتيمتر بالاتر قرار بدین تا اسيد كمتر به سمت مری راهی بشه ، چای پررنگ
ننوشين ، همراه غذا آب ننوشين ، تا يه ساعت بعد از غذا خوردن نخوابين ،
لباسهای تنگ نپوشین ، از خم راست شدن بعد از خوردن غذا و هم چنين دمر
خوابيدن پس از صرف غذا خودداري كنين . چای و غذای داغ نخورين ، نوشابههای
گاز دار و مواد ترش و تند ننوشين .
پیشنهاد آخر
خاله از اطلاعات توپ شده بود و برای حسن ختام پرسید : آخرین
پیشنهاد شما چیه ؟ دکتر لبخند همیشگی اش را زد و گفت : به دنیا لبخند بزنید
من میدونم که وضع شما بزودی خوب میشه . خاله انگشت شصت و میانی رو کنار هم
آورد و …
منابع مرتبط :
۱- آفرینش ( http://www.afarineshdaily.ir/AFARINESH/News.aspx?NID=44187 )
۲ – بیمارستان تخصصی میلاد – ( http://www.miladhospital.com/html/index.php?name=News&file=article&sid=266&theme=Printer )
۳- ایران کلینیک آنلاین ( http://irancliniconline.com/index.php?option=com_content&task=view&id=105&Itemid=51 )
۴ – کلینیک دکتر رستمی ( http://reg.drr.ir/index.php?newsid=4 )
۵ – تبیان ( http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=77359 )
برچسبها:
زیست شناسی
+ نوشته شده در چهارشنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۰ساعت 18:49 توسط سيد مصطفي محمدزاده
|
